- start
- clavichorden
- zweeds
Zweeds clavichord
In het Scenkonstmuseet (museum voor podiumkunsten) in Stockholm staat een instrument met het nummer N264785. Hiervan schijnt een tekening beschikbaar te zijn, maar veel details zijn ook te vinden in het java programma Clavichord.jar dat te downloaden is van www.clavichord.se. Dit instrument is door meerdere anderen nagebouwd, zo is er een bouwverslag te vinden van Kenneth Sparr op www.tabulatura.com.
Het oorspronkelijke instrument is een gebonden clavichord gebouwd voor middentoonstemming op 466Hz. De gebonden paren zijn c-c#, d-d#, f-f#, g-g#, a-a#, c1-c#1, d1-d#1, f1-f#1, g1-g#1, a1-a#1, c2-c#2, d2-d#2, f2-f#2, g2-g#2, a2-a#2 en b2-c3. Dat maakt het instrument bijna diatonisch vrij.
Mij leek dit instrument een goed uitgangspunt om zelf eens wat meer te leren over het bouwen van clavichorden. Maar ik had wel een aantal aanpassingen in gedachten, zo wilde ik een Werckmeister III stemming. En toen ik daarmee bezig was bedacht ik dat ik de positie van de tangenten en ook de kam opnieuw zou moeten berekenen. Ik heb daarvoor software geschreven om tot een optimum te komen waarbij optimum gedefinieerd is als een snaarspanning van 80% van de maximale spanning.
Het prototype
Het eerste instrument dat ik zo bouwde zag er goed uit maar had wel wat tekortkomingen. Dat lag vooral aan het feit dat ik nog niet alles op orde had. Het grootste probleem bleek uiteindelijk dat ik een spie voor de balansgaten had gebruikt die niet vlak was aan de zijkanten, hierdoor rammelen de toetsen nogal bij wat snellere passages. Een ander punt van kritiek is dat de kam op dit instrument te dicht bij het stemblok komt waardoor lage tonen niet best klinken, iets wat met een dergelijk klein zangblad sowieso al een probleem is.
Zoals te zien is dit eerste instrument gemaakt van gewaterd esdoorn. Het toetsbeleg is uitgevoerd in haagbeuken en de boventoetsen zijn van eik dat met ijzer(II)sulfaat is gezwart. De frontjes van de toetsen bevatten een gedrukt motief waarvoor een standaard cliché is gebruikt.
De uitwerking
In de reprise liepen de zaken al een stuk beter. De kam is duidelijk anders van vorm nu, ik heb er voor gekozen de kam na de bocht aan de diskant recht te houden. Het toetsenbord speelt ook aanzienlijk beter.
Voor dit instrument heb ik amerikaanse kers gebruikt. In combinatie met de afwerking met olie geeft dat een mooie donkere kleur. Toetsbeleg is opnieuw in haagbeuken maar de afwerking heb ik deze keer iets anders uitgevoerd waardoor het nog lichter van kleur is. Of dat zo blijft moet de tijd uitwijzen natuurlijk, alle hout verkleurt uiteindelijk
Boventoetsen zijn deze keer van peer met een dun laagje ebben erop. Ik ben geen liefhebber van ebben, maar ik had nog wat liggen van een opdracht voor iemand anders en heb dat toen toch maar gebruikt als experiment. De frontjes van de toetsen zijn gemaakt van handgeschept papier waar met een preegtang een motief in is geperst. Dat motief heb ik ook zelf uitgewerkt.
Dit instrument is uitzonderlijk stabiel wat stemming betreft.
Aanbod
Een instrument als dit kan ik op verzoek bouwen waarbij houtsoorten en afwerking naar keuze te bepalen zijn. De prijs voor een dergelijk instrument is 6.000,- euro inclusief BTW. Daar komen dan eventueel nog kosten bij voor een onderstel, bijpassend krukje en een transporthoes. De levertijd voor een instrument als dit is minimaal twee maanden, maar dat kan oplopen en is ondermeer afhankelijk van het weer.